การขยายพันธุ์ การปลูก และการดูแลรักษามะแขว่น

มะแขว่น (Zanthoxylum limonella (Dennst.) Alston))

เป็นพืชที่มีดอกเพศผู้และเพศเมียแยกอยู่คนละต้น ซึ่งพบว่าในระยะ 1-2 ปีแรกนั้นไม่สามารถจำแนกเพศของมะแขว่นได้ จนกว่าจะออกดอกเมื่อย่างเข้าสู่ปีที่ 3 ซึ่งเมื่อดอกบานเต็มที่ ต้นตัวเมียจะเริ่มติดผล แต่ต้นตัวผู้ดอกจะร่วงและไม่ติดผล ซึ่งเกษตรกรบ้านปางมะกล้วย ต. ป่าแป๋ อ. แม่แตง จ. เชียงใหม่ ไม่นิยมตัดต้นตัวผู้ทิ้ง แต่ใช้วิธีการเสียบยอดแทน ซึ่งสามารถให้ผลผลิตได้ภายใน 1-2 ปีหลังเปลี่ยนยอด

ข้อดีของการเสียบยอด

1. เปลี่ยนต้นตัวผู้เป็นตัวเมีย (ไม่ต้องตัดทิ้ง)
2. สามารถคัดเลือกต้นตัวเมียที่ให้ผลผลิตดีมาเปลี่ยนยอดได้
3. ใช้เวลาในการให้ผลผลิตเร็วกว่า (ประมาณ 1-2 ปี) และสามารถเพิ่มผลผลิตต่อพื้นที่ได้
4. ต้นเจริญเติบโตได้เร็วกว่า เนื่องจากต้นตัวผู้จะมีความแข็งแรง ทนทาน และหาอาหารได้ดีกว่าตัวเมีย

ช่วงเวลาที่เหมาะสมในการเปลี่ยนยอด
เดือน ก.พ.-มี.ค.

การคัดเลือกต้นตอ (ตัวผู้)
ต้นตอ ต้นตัวผู้ที่มีอายุ 3-5 ปี